Pomnik – obelisk Janka Martyniaka

Lokalizacja: Podłęże, przy ulicy Ławczanej

Koordynaty: 50°12’42.2″N 19°15’13.0″E

Od 1943 r. faszyści rozbudowywali w Jaworznie sieć podobozów i aresztów. Na Chrustach utworzyli mały obóz dla jeńców brytyjskich. Większość z nich stanowili zestrzeleni lotnicy biorący udział w walkach powietrznych. Kilku z nich znało język polski, przypuszcza się, że mogli to być Polacy ukryci pod obcymi nazwiskami.

Z początkiem czerwca 1943 r., tutejszy oddział GL otrzymał pismo z Komendy Głównej by uwolnić 5 brytyjskich lotników. Wykonania rozkazu podjęli się młodzi jaworznianie: Jan Martyniak, Mieczysław Bryła i Władysław Kępka. W nocy 10 czerwca przedostali się na teren obozu i uprowadzili pięciu lotników. Niestety krótko po wyjściu za druty obozu natknęli się na wracający partol, wywiązała się strzelanina. Niedaleko obozu padł trafiony Jan Martyniak, osłaniając uchodzących. W obławie na uciekinierów brały udział większe jednostki Wermachtu. Część ukrywających się w lasach pod Bukownem została złapana, o losach innych nie ma wiadomości, wiadomo, że jeden z ocalałych lotników przedostał się do Anglii.

Po wyzwolenia Ambasada Brytyjska w Krakowie wyraziła pisemne podziękowanie za ocalenie lotnika i ubolewanie z powodu śmierci Jana Martyniaka.

Chcąc uczcić pamięć dzielnego partyzanta, załoga KWK “Komuna Paryska”, gdzie pracował Franciszek Martyniak, brat poległego, ufundowała w 1968 r. obelisk-pomnik tuż przy torze kolejowym na ul. Ławczanej. Na pomniku widnieje napis: “Tu zginął żołnierz Gwardii Ludowej Jan Martyniak”

Na cmentarzu pechnickim znajduje się grób dzielnego górnika z napisem: “Śp. Janek Martyniak zginął z rąk hitlerowskiego okupanta 10.VI.1943 r. Przeżył lat 20. Cześć jego pamięci”.