Leśnik, oficer rezerwy Wojska Polskiego, jeniec obozu w Starobielsku, zamordowany w kwietniu 1940 r., pochowany na Polskim Cmentarzu Wojennym w Charkowie.
Urodził się 11 kwietnia 1899 r. w Jaworznie jako syn Józefa i Heleny z domu Adamska. Ojciec był górnikiem w kopalni węgla, pochodził od Augusta Sachera (ok. 1825-1887), który urodził się w mieście Joachimstahl (dzisiaj Jachimow w Czechach). Był synem Filipa, z zawodu krawca, i Elisabeth z domu Heidl. Do Jaworzna przybył około 1854 r. jako młody górnik poszukujący dobrego zatrudnienia. Znalazł takie w jaworznickiej spółce węglowej i szybko awansował. Pracował kolejno na stanowiskach: górnika, nadgórnika, maszynisty maszyny wyciągowej, wreszcie dozorcy, czyli sztygara. Zawarł związek małżeński z Barbarą Malinowską (1830-1907), która pochodziła z okolic Bochni. Dzieci tej pary założyły rodziny z polskimi partnerami, synowie Józef i Ludwik pracowali w jaworznickich kopalniach, w średnim dozorze górniczym. W ten sposób rodzina uległa polonizacji, zmieniono zapis nazwiska na zgodny z niemiecką wymową Sacher na Zacher. Taki proces adaptacji był charakterystyczny dla cudzoziemskich przybyszów; wiele rodzin w Jaworznie ma podobne pochodzenie. Ojciec Rudolfa Józef był dwukrotnie żonaty, pierwsza żona Paulina z domu Łyczko zmarła nagle w wyniku ataku serca. Druga żona Helena z domu Adamska była matką jednej córki i czterech synów, z których najstarszy był Rudolf Leon. Pozostali synowie to kolejno: Edward, Józef i Henryk.
Dziadek i ojciec uzyskali stanowiska sztygarskie w toku pracy zawodowej. On sam podjął odpowiednią edukację. Po ukończeniu szkoły ludowej w Jaworznie, od jesieni 1911 r. uczył się w Krakowie. Była to II Wyższa Szkoła Realna o profilu przyrodniczo-matematycznym, która przygotowywała do podjęcia studiów technicznych. Maturę w terminie przyspieszonym, tzw. wojenną, zdał 9 sierpnia 1918 r. w czasie urlopu ze służby wojskowej. Był bowiem zmobilizowany do armii austriackiej w marcu 1917 r., w ramach 13 Pułku Piechoty zwanego „Krakowskie Dzieci”. Walczył na froncie włoskim i albańskim.
Do Wojska Polskiego zgłosił się ochotniczo 15 listopada 1918 r., w styczniu i lutym 1919 r. brał udział w walkach na Śląsku Cieszyńskim. W wojnie polsko-bolszewickiej walczył pod Modlinem, Ciechanowem i Pułtuskiem. Potem, na froncie wołyńskim, pod Łuckiem, Dubnem, Lidą i Mińskiem, gdzie odznaczył się dzielnością i wytrwałością żołnierską. Odznaczony został Krzyżem Walecznych oraz pochwałą dowództwa 9 Dywizji Piechoty. Z wojska wyszedł w stopniu podporucznika, w toku powszechnej demobilizacji w 1921 r. Przez kilka miesięcy, od marca do października 1921 r., pracował w nadleśnictwie Jaworzno jako praktykant. W roku akademickim 1921/22 podjął studia na Uniwersytecie Poznańskim. Wybrał Wydział Rolniczo-Leśny, kierunek leśnictwo. Zainteresowanie to było bardzo odległe od górniczej tradycji rodzinnej.
Rudolf Zacher studiował leśnictwo w latach 1921-1926, dyplom inżyniera leśnictwa obronił 1 grudnia 1926 r. Napisał pracę pt. Zastosowanie i zapotrzebowanie drewna kopalnianego w Polsce. Temat był mu znany z domu rodzinnego, ojciec i rodzeni bracia Józef i Henryk pracowali w górnictwie węglowym. Po studiach zaczął pracować w Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu na stanowisku adiunkta. Później objął stanowisko w nadleśnictwach Rytel i Kartuzy, w 1938 r. został nadleśniczym. W tym charakterze kierował Nadleśnictwem Mestwinowo do wybuchu II wojny światowej.
Walczył w kampanii wrześniowej 1939 r. zmobilizowany jako oficer rezerwy, porucznik piechoty. Po 17 września 1939 r. dostał się do niewoli sowieckiej, osadzono go w obozie w Starobielsku, zamordowano w kwietniu 1940 r. Został pochowany na Polskim Cmentarzu Wojennym w Charkowie. Dąb Pamięci Rudolfa Zachera posadzono 12 października 2012 r. na Miejscu Pamięci Leśników Polskich – Ofiar Zbrodni Katyńskiej, które znajduje się w rezerwacie przyrody Cisy Staropolskie w miejscowości Wierzchlas (nadleśnictwo Zamrzenica woj. pomorsko-kujawskie).
Rodzina: 9 czerwca 1936 r. zawarł związek małżeński z Haliną Marcinkowską w Poznaniu. 5 kwietnia 1937 r. urodził się syn Ryszard, którego ojciec, w wysłanej kartce ze starobielskiego obozu, nazywał “Rysiątkiem złotym”. Niestety chłopczyk niedługo przeżył swego ojca, zmarł 21 sierpnia 1941 r. na tyfus w Krakowie.
W Jaworznie pozostała jego rodzina: matka, siostra oraz trzech braci. Po śmierci ojca żyła w trudnej sytuacji materialnej. Skromna wdowia renta matki nie wystarczała na wszystkie potrzeby. Świadczy o tym świadectwo ubóstwa wydane we wrześniu 1924 r. przez burmistrza Jaworzna Franciszka Racka. W czasie studiów Rudolf Zacher występował z podaniami o ulgi w opłatach, uzasadniając tym, że rodzina nie może mu finansowo pomagać. Utrzymywał dobre i stałe kontakty z matką i rodzeństwem. Świadczą o tym kartki wysłane ze Starobielska, w których prosił o wiadomości o losach swej matki, rodziny siostry Ludwiki Strzyżowskiej oraz braci Edwarda, Józefa i Henryka.
Młodszy brat Rudolfa Leona, Edward Zacher (1903-1987) dr ksiądz infułat, był wychowawcą i katechetą Karola Wojtyły w czasach wadowickiego gimnazjum. Papież Jan Paweł II obdarzał go wielkim szacunkiem oraz przedstawiał jako wzór kapłana i człowieka. Bracia Józef i Henryk pozostali w Jaworznie, gdzie żyją ich potomkowie.
Bibliografia:
Sprawozdanie Dyrekcji c. k. II Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok 1913, Kraków 1913, s. 101; Sprawozdanie Dyrekcji c. k. II Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok 1918, Kraków 1918, s. 29-30; Wydział Rolniczo-Leśny Uniwersytetu Poznańskiego: sprawozdanie za pierwsze 15 lat istnienia 1919/20-1933/34, Poznań 1934, s. 430; Kalendarz Leśny informacyjny na rok 1929, Wilno 1929, s. 220.; Leśnicy dla Niepodległej, pod red. T. Chrzanowskiego, Toruń 2018, s.122-125; M. Borczyński, Almanach polskich leśników kombatantów, Gołuchów 1997, s. 569; Z dziejów Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu 1925-2010: artykuły, wspomnienia, rozmowy, biografie, red. T. Chrzanowski, Toruń 2010, s. 155; W. Kusiak (i in.), Historia Koła Leśników studentów Uniwersytetu Poznańskiego, Wyższej Szkoły Rolniczej i Akademii Rolniczej w Poznaniu 1914-1984, Poznań 1990, s. 41; Dwunastu z listy katyńskiej: leśnicy i drzewiarze z Pomorza i Kujaw, ofiary Zbrodni Katyńskiej, red. T. Chrzanowski, Toruń 2014, s. 84; B. Szymański, Materiały do dziejów martyrologii leśników polskich w okresie drugiej wojny światowej. [w:] Las Polski 1991, nr 15/16, s. 28-30; nr 17/18, s. 27-30; idem, Materiały do dziejów martyrologii leśników polskich w okresie drugiej wojny światowej – uzupełnienie wykazu leśników – jeńców obozów w ZSRR, „Las Polski” 1996, nr 12, s. 20-22.; Muzeum Miasta Jaworzna, Księgi metrykalne; Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie, Kartoteka personalno-odznaczeniowa, sygn. 25.VI.1938 odrzuc.;/nekropolie.e-katyn.pl/biogramy.php?step=2&id=086550&lang=pl.
Maria Leś-Runicka
