Chemik, żołnierz Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej, harcmistrz, komendant Szarych Szeregów w Krakowie.
Urodził się 11 lutego 1910 r. w Jaworznie. Ojciec górnik zginął tragicznie podczas wypadku na kopalni w 1910 r. Matka Anastazja ze Słomów wyszła ponownie za mąż za Jana Siubkę, pracownika Gwarectwa Kopalń Węgla w Jaworznie. Ze związku tego miał dwanaścioro młodszego rodzeństwa. W latach 1917-1922 podjął naukę w Szkole Powszechnej w Niedzieliskach, a następnie rozpoczął naukę w Państwowym Gimnazjum w Chrzanowie. W trakcie nauki w niedzieliskiej szkole wstąpił do harcerstwa, zdobywając kolejne funkcje: od zastępowego po przybocznego Hufca Harcerzy. W 1927 r. z przyczyn materialnych przerwał naukę. Eksternistycznie zdał maturę i w 1928 r. rozpoczął studia w Wyższej Szkole Przemysłowej w Krakowie. Trudna sytuacja materialna wielodzietnej rodziny zmusiła go ponownie do przerwania nauki i powrotu do Jaworzna. W 1928 r. podjął pracę w Zakładach Chemicznych Azot w Jaworznie, w pracowni kierowanej przez wybitnego chemika inż. Stanisława Nowotnego (1895-1942). Ukończył kurs kwalifikowanego laboranta i dał się poznać w pracy jako dobry fachowiec. W 1930 r. został przeniesiony do powstających Zakładów Chemicznych w Tarnowie, gdzie pracował jako starszy laborant na Wydziale Chlorowania kierowanym przez inż. Stanisława Nowotnego, po 1938 r. został asystentem głównego inżyniera chemika, a następnie objął stanowisko kierownika laboratorium.
Życie zawodowe łączył z pracą społeczną w Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP). W latach 1934-1939 był drużynowym I Błękitnej Drużyny Harcerzy im. płk. Lisa-Kuli w Tarnowie-Mościcach, z którą wziął udział w Jubileuszowym Zlocie Harcerstwa Polskiego w Spale w 1935 r. W 1936 r. uzyskał stopień podharcmistrza, od 1938 r. był Komendantem Hufca w Mościcach, w 1939 r. został mianowany harcmistrzem.
Po wybuchu wojny pomagał, wraz z utworzonym przez siebie Wojennym Pogotowiem Harcerzy, w ewakuacji Państwowych Zakładów Chemicznych w Mościcach. W grudniu 1939 r. wstąpił do konspiracyjnej Organizacji Orła Białego, w której został zaprzysiężony przez komendanta Chorągwi Krakowskiej ZHP phm. Stanisława Okonia, ps. Sumak. W 1940 r. zorganizował w Mościcach tajną drużynę harcerską, która weszła w skład krakowskiego oddziału Szarych Szeregów, konspiracyjnej organizacji ZHP. W 1942 r. powierzono mu kierownictwo pracą harcerską na terenie Podokręgu II Szarych Szeregów, obejmujących miejscowości: Bochnię, Brzesko, Dąbrowę Tarnowską, Tarnów, Mościce, Dębicę, Rzeszów, Gorlice, Jasło, Krosno i Tarnobrzeg. W oku 1943 został mianowany zastępcą Edwarda Heila, komendanta Chorągwi Krakowskiej Szarych Szeregów, odpowiedzialnym za kontakty z Komendą Główną w Warszawie. Po aresztowaniu komendanta E. Heila, przejął w 1944 r. jego obowiązki i prowadził szkolenia kadr, a także brał udział w akcjach sabotażowych. Był zaprzysiężonym żołnierzem ZWZ, AK (ps. Komar, Żmudziński, Ponury), zajmował się informacją wojskową, propagandą i pozyskiwaniem materiałów wybuchowych. Kierował tarnowskim Inspektoratem Oświaty Armii Krajowej, nadzorując tajne nauczanie i szkolenia z zakresu prowadzenia wywiadu wojskowego.
Po zakończeniu działań wojennych organizował, wraz z prof. Stanisławem Kasprzyckim i ks. Stanisławem Indykiem, szkolnictwo podstawowe i średnie w Mościcach. Pracował w szkole zawodowej przy miejscowych Zakładkach Chemicznych, w której reaktywował drużyny harcerskie. W czerwcu 1945 r., z obawy przed aresztowaniem przez organy bezpieczeństwa, przeniósł się na tzw. Ziemie Odzyskane do Brzegu nad Odrą. W sierpniu 1945 r. został kierownikiem tamtejszej Gazowni Miejskiej, a następnie pracował w Zarządzie Nieruchomości Miejskich. Utworzył Hufiec Harcerzy i Harcerek, którego był komendantem w latach 1945-1948. Organizował działalność społeczno-polityczną w mieście. Był radnym Brzegu, członkiem Komitetu Miejskiego Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). Należał do podziemnej, antykomunistycznej organizacji Wolność i Niezawisłość w okręgu wrocławskim. Z obawy przed aresztowaniem, w 1947 r. ukrywał się w okolicach Tarnowa. Po powrocie do Brzegu, w styczniu 1948 r. został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego i skazany za działalność niepodległościową na 8 lat więzienia. Przebywał w więzieniu w Rawiczu i Sierakowie oraz ośrodkach pracy zamkniętej w Sikawie i Łodzi. Na mocy amnestii został zwolniony w 1955 r.
Powrócił w rodzinne strony do Jaworzna. W latach 1955-1975 pracował jako kierownik laboratorium w garbarni w Szczakowej. Działał tam w radzie zakładowej i był członkiem zarządu Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Włókienniczo-Odzieżowego i Skórzanego w Krakowie. Przewodniczył Kołu NOT w garbarni oraz był członkiem Głównej Komisji Rewizyjnej Stowarzyszenia Włókienników Polskich.
Był dwukrotnie żonaty: z Józefą Zydroń, z którą miał czworo dzieci (Witolda, Zbigniewa, Faustynę i Ewę), oraz z Janiną Tukaj. Zmarł w Szczakowej, 25 października 1978 r. i pochowany został na miejscowym cmentarzu.
W Tarnowie-Mościcach od 1998 r. ma swoją pamiątkową tablicę oraz ulicę swojego imienia. W 2000 r. pamiątkową tablicą uhonorowało go również miasto Brzeg, a w 2017 r. został patronem jednej z ulic Jaworzna.
Bibliografia:
T. Gaweł, Pełnili służbę, Kraków 1989, s. 109-113;idem, Harcerska sztafeta pokoleń, Kraków, 1991, cz. 4 s. 23-24; Z. Kaszuba, Wincenty Mucha. Z żałobnej karty, [w:]„Przegląd Skórzany” 1979, nr 2, s. 66; Małopolski słownik uczestników działań niepodległościowych 1939-1956, t. 4, Kraków 1999, s. 136-138; M. Żychowska, Powstanie i rozwój harcerstwa w Tarnowie w łatach 1910-1944, praca magisterska napisana pod kier. dr Z. Ruty, WSP Kraków 1974, s. 425-427 [biogram W. Muchy opracowany na podstawie jego relacji i ankiety personalnej]; J. Wojtycza, Wincenty Mucha „Komar”, „Żmudziński”, „Ponury”, „Spytek”, „Żubr” (1910 -1978) (nota biograficzna). [w:] Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. 24, Studia ad Educationem Defensoriam Pertinentia 2005, 1, s. 176-179.
Marek Grabski
