Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1926-1939, naukowiec, wynalazca metody pozyskania kwasu azotowego z powietrza, budowniczy polskiego przemysłu chemicznego, założyciel Zakładów Chemicznych Azot w Jaworznie.
Urodził się 1 grudnia 1867 r. w Mierzanowicach w zubożałej rodzinie szlacheckiej, która wywodziła się z mazowieckich Mościc i pieczętowała herbem Ślepowron. Był drugim z siedmiorga dzieci Faustyna Walentego (1835-1885) i Stefanii z Bojanowskich. Po ukończeniu nauki w szkole średniej w Warszawie studiował chemię na politechnice w Rydze. Studia kontynuował w Technical College w Finsbury. W 1897 r. został pracownikiem uniwersytetu belgijskiego w Liège, a następnie asystentem naukowym na uniwersytecie w szwajcarskim Fryburgu.
W czasie emigracji był członkiem sekcji londyńskiej Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich oraz delegatem na londyńskim kongresie Drugiej Międzynarodówki. W 1901 r. został kierownikiem technicznym w firmie Société de l’Acide Nitrique. W 1904 r. zatrudnił się w spółce Société Générale des Condensateurs Electriques, gdzie opracował i wdrożył do produkcji wiele rodzajów kondensatorów i bezpieczników, które (z uwagi na wysoką jakość) były stosowane powszechnie w całej Europie. W 1910 r. dzięki metodzie Mościckiego wyprodukowano pierwszą cysternę stężonego kwasu azotowego. W 1912 r. uruchomił instalację w Neuhausen, w piecach o płomieniu wirującym, celem jej była elektrotermiczna synteza cyjanowodoru, wiązanie go na sole i ich przeróbka na żelazocyjanki, zmydlanie na amoniak. Odkrycia naukowe uczyniły go zamożnym i niezależnym, a rozgłos prasy sprawił, że stał się jednym z najbardziej znanych naukowców na świecie.
W 1915 r., wspólnie z zaprzyjaźnionym dr. Stefanem Ossowskim, zaprojektował budowę chemicznej fabryki w Jaworznie. Według początkowych założeń miała się ona składać z dwóch głównych części: kwasowej i cyjanowej. Zadaniem pierwszej części było wytwarzanie kwasu azotowego, a drugiej cyjanowodoru zmydlanego do amoniaku i łączonego z kwasem w azotan amonowy do produkcji nawozów sztucznych. W 1916 r. Spółka Akcyjna Azot rozpoczęła budowę fabryki, którą uruchomiono w 1917 r. Fabryka Azot przeznaczona była do produkcji kwasu azotowego, saletry sodowej i żelazocyjanków. Profesor Mościcki był jej pierwszym dyrektorem (1916-1921) i zamieszkał w Jaworznie. W 1918 r. dołączyła do niego żona Michalina, a z frontów wojennych wrócili synowie. Do miasta przyjechał również późniejszy dyrektor fabryki i zięć Mościckiego, pierwszy mąż córki Heleny, inż. Tadeusz Zwisłocki. Wszyscy mieszkali w dzielnicy Stara Huta, w wynajmowanym domu. W 1918 r. wzięli udział w brawurowej akcji ukrywania przed austriacką żandarmerią byłych legionistów polskich, którzy przebywali w Jaworznie i posiadali status dezerterów z armii austriackiej. Zob. Kolka Stanisław.
W 1922 r. Ignacy Mościcki został dyrektorem fabryki azotniaku i karbidu w Chorzowie, a rodzina Mościckich opuściła Jaworzno. W mieście pozostała Fabryka Azot, zakład przemysłowy o dużym znaczeniu dla rozwoju gospodarczego i społecznego miasta, miejsce pracy dla jaworznian. W późniejszym czasie uruchomiono jeszcze wytwórnię lontu i materiałów wybuchowych. Zakład istnieje do dzisiaj, od 2003 r. wszelkie akcje Zakładów Chemicznych Organika-Azot S.A. znajdują się w rękach pracowników, którzy są wyłącznymi właścicielami firmy.
Mościcki w czerwcu 1925 r. został wybrany na rektora Politechniki Lwowskiej. Ze stanowiska zrezygnował 1 października 1925 r., by przenieść się do Katedry Elektrochemii Technicznej Politechniki Warszawskiej. W latach 1927-1930 założył Państwowe Zakłady Związków Azotowych w Tarnowie. Był autorem około 60 prac naukowych. Posiadał ponad 40 patentów polskich i zagranicznych. Był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Akademii Nauk Technicznych, Polskiego Towarzystwa Chemicznego, doktorem honoris causa uczelni: paryskiej Sorbony, Dorpatu, Fryburga, Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie oraz profesorem honorowym Politechniki Lwowskiej i Warszawskiej.
W czerwcu 1926 r. objął stanowisko Prezydenta RP i zamieszkał z rodziną w Zamku Królewskim w Warszawie. Wtedy przekazał swoje patenty na rzecz skarbu państwa. W okresie międzywojennym odwiedzał Jaworzno tylko w oficjalnym charakterze prezydenta państwa. Po raz pierwszy jako prezydent odwiedził Jaworzno 5 października 1927 r, kiedy uczestniczył w uroczystościach poświęcenia Sztandaru Związku Legionistów Polskich oddziału w Jaworznie. Po raz ostatni przyjechał do Jaworzna w 1937 r. z okazji 20-lecia istnienia Zakładów Chemicznych Azot. We wrześniu 1939 r. został internowany w czasie przekraczania granicy polsko-rumuńskiej na Czeremoszu. Uwolniony, po złożeniu swojego urzędu w dniu 30 września 1939 r., osiedlił się na stałe w Szwajcarii. Zmarł 2 października 1946 r. w Versoix niedaleko Genewy i tam został pochowany.
W latach 30. XX wieku w Jaworznie wybudowano nową ulicę, którą nazwano aleją Ignacego Mościckiego. Po wkroczeniu do Polski hitlerowcy zmienili jej nazwę, a w powojennej Polsce Mościcki również nie był dobrym kandydatem na jej patrona. Dopiero w 1990 r., zgodnie z uchwałą Rady Miejskiej w Jaworznie, jedna z ulic otrzymała imię Ignacego Mościckiego.
Rodzina: pierwsza żona Michalina Czyżewska (1881-1932), druga żona Maria Nagórna z Dobrzańskich (1898-1979); dzieci tylko z pierwszego małżeństwa, córka Helena, synowie: Michał, Józef i Franciszek.
Bibliografia:
St. M. Brzozowski, T. Jędruszczak, Mościcki, Ignacy, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXII s. 144-148 [bibliogr.]; J..Łoziński, Ignacy Mościcki, Olszanica 2019; Władcy Polski. pod. red. Sł. Ciskowskiego, Warszawa 2011. ; Jaworzno. Jubileusz stulecia miasta 1901-2001. Wydawnictwo z okazji stulecia nadania praw miejskich 21 IX 1901 – 21 IX 2001, Jaworzno 2001; Mościckiego związki z Jaworznem. [w:] B. Cieszyński, Jaworzno minione, Jaworzno 2010, s.75-78. ;B. Drongh-Cieszyński, Życiorysy. Ignacego Mościckiego związki z Jaworznem. [w:] Jaworznicki Sokół, nr 11/2005, s. 20-21; B. Kamiński, Rzecz o wizycie prezydenta Mościckiego w Jaworznie. Odwiedziny prezydenta, [w:] Jaworzno 2000, 1992, nr 30, s. 5; B. Kamiński, Prezydent Mościcki i Jaworzno, [w:] Jaworzno 2000, 1992, nr 3, s. 11.; Z. Żak, Żołnierska Rodzina Pokornych, wyd. Muzeum Miasta Jaworzna, Jaworzno 2015, s. 46.; http://www.organika-azot.pl/[dostęp 3.IX. 2020]
Karin Wawrzynek
